Sarsıldıysak da Güvende Hissedebilir miyiz?
Deprem Sonrası Psikolojik Güven Üzerine
Geçtiğimiz gün İstanbul’da yaşanan şiddetli deprem, sadece binaları değil, içsel dünyalarımızı da sarstı.
Güvende hissetmek—birçoğumuz için temel ve çoğu zaman sorgusuz bir duygu—bir anda yerini belirsizliğe, kaygıya ve tetikte olmaya bırakabildi.
Bu yazıda, deprem gibi büyük olayların ardından psikolojik güven duygusunun nasıl etkilendiğini ve bu hissi nasıl yeniden inşa edebileceğimizi birlikte ele alacağız.
Çünkü güven, yalnızca sağlam duvarlar arasında yaşamakla ilgili değildir. Bazen, yerin altı sarsıldığında, zihnimizin de nasıl sarsıldığını fark etmemiz gerekir.
Psikolojik Güven Nedir ve Neden Bu Kadar Kırılgandır?
Güvende hissetmek, yalnızca fiziksel tehlikelerden uzak olmak değil; aynı zamanda geleceğin öngörülebilir olması, bedenimizin ve çevremizin kontrol edilebilir hissedilmesiyle ilgilidir (Maslow, 1943). Ancak ani ve büyük ölçekli bir olay, bu temeli bir anda yerle bir edebilir.
Frontiers in Psychology dergisinde yayımlanan bir araştırma, belirsizlik ve kontrol kaybı hissinin, travma sonrası stres tepkilerini artırdığını gösteriyor (Peters et al., 2017). Yani, sarsıntı sadece fiziksel değil; aynı zamanda zihinsel bir yankı da yaratıyor.
Zihnimizin Verdiği Tepkiler: Normal ama Zorlayıcı
Deprem gibi travmatik olaylar sonrası zihnimiz, bizi korumak için çeşitli stratejiler geliştirir:
-
Sürekli tetikte olmak,
-
En kötü senaryoları tekrar tekrar düşünmek,
-
Kaçınma davranışları geliştirmek,
-
Günlük hayatın içinde bile “acaba şimdi ne olacak?” hissiyle yaşamak.
Bu tepkiler, hayatta kalma içgüdümüzün bir parçasıdır. Ancak uzun sürdüğünde hem psikolojik hem fiziksel olarak yıpratıcı olabilir (Ford et al., 2018).
Güven Hissini Yeniden Kurmak Mümkün mü?
İyi haber şu ki, güven hissi tamamen kaybolmaz. Zedelenebilir, ama zamanla ve bilinçli farkındalıkla yeniden inşa edilebilir. İşte psikolojik güveni yeniden kurmaya yardımcı olabilecek bazı yollar:
-
Duygulara Alan Açmak
Korkmuş hissediyorsanız, bu hisle savaşmak zorunda değilsiniz. “Şu an kendimi güvende hissetmiyorum” diyebilmek, bastırmaktan çok daha iyileştiricidir. Araştırmalar, duyguları bastırmak yerine kabul etmenin stres düzeyini azalttığını gösteriyor (Hayes et al., 2006).
2. Bedeni Sakinleştirmek
Zihin tehlike algıladığında bedenimiz de alarm moduna geçer. Derin nefes almak, yürüyüşe çıkmak, gevşeme egzersizleri yapmak gibi basit bedensel pratikler, sinir sistemini regüle etmeye yardımcı olur (Kabat-Zinn, 1994).
3. Küçük Rutinler Oluşturmak
Güvende hissetmek için yeniden “öngörülebilirlik” hissini kurmak gerekir. Her gün tekrar eden basit bir rutin (örneğin sabah kahvenizi hep aynı saatte içmek, akşam yürüyüşe çıkmak) beynin “şu an güvendeyim” sinyali almasına yardımcı olur.
4. Kontrol Alanınızı Tanımak
Her şeyi kontrol edemeyiz. Ancak elimizde olan küçük şeyler vardır: çantamızda bir acil durum kiti hazırlamak, sevdiklerimizle bağlantı kurmak, bilgi edinmek… Kontrol edemediğimiz şeyleri fark etmek ve enerjimizi edebileceğimiz şeylere yönlendirmek iyileştiricidir.
Güven, Yeniden Kurulan Bir Hissidir
Depremler, dış dünyayı sarsarken iç dünyamızı da etkiler. Güven duygusu zamanla yeniden inşa edilir—aceleye gerek yok. Korkmak, tedirgin olmak, kaygılanmak... bunların hepsi insan olmanın doğal bir parçası.
Ama aynı zamanda, yeniden kök salmak da mümkündür. Bir ağacın fırtınadan sonra kendini toprakta yeniden sabitlemesi gibi, biz de güven duygumuzu küçük adımlarla yeniden kurabiliriz.
Kaynakça
-
Ford, B. Q., Lam, P., John, O. P., & Mauss, I. B. (2018). The psychological health benefits of accepting negative emotions and thoughts: Laboratory, diary, and longitudinal evidence. Journal of Personality and Social Psychology, 115(6), 1075–1092.
-
Hayes, S. C., Strosahl, K. D., & Wilson, K. G. (2006). Acceptance and commitment therapy: The process and practice of mindful change. Guilford Press.
-
Kabat-Zinn, J. (1994). Wherever You Go, There You Are: Mindfulness Meditation in Everyday Life. Hyperion.
-
Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370–396.
-
Peters, A., McEwen, B. S., & Friston, K. (2017). Uncertainty and stress: Why it causes diseases and how it is mastered by the brain. Frontiers in Psychology, 8, 1657.