Mahşerin Dört Atlısı: İlişkileri Sessizce Tüketen Davranış Kalıpları
İlişkiler, sevgi, kahkaha ve bazen de "Sen çayı neden böyle demliyorsun?" tartışmalarıyla doludur.
Ancak bazı alışkanlıklar var ki, ilişkiyi içten içe kemirir ve fark etmeden mesafeler yaratır.
John Gottman, bu tehlikeli davranışları "Mahşerin Dört Atlısı" olarak adlandırıyor: Eleştiri, Aşağılama, Savunmacılık ve Duvar Örme.
Eğer ilişkinizi bir savaş alanına çevirmek istemiyorsanız, gelin bu atlıları tanıyıp onlara karşı alabileceğimiz önlemlere bakalım!
1. Eleştiri (Criticism) – Küçük Başlayan Büyük Sorun
Eleştiri, partnerinize "Sen neden böyle yapıyorsun?" diyerek giriştiğiniz küçük bir atışmayla başlayabilir ama zamanla ilişkinizi içten içe çürütür. "Sen hep dağınıksın!" veya "Neden asla beni dinlemiyorsun?" gibi cümleler, karşı tarafın savunmaya geçmesine ve kendini değersiz hissetmesine neden olur.
Eleştiri ile şikayet arasındaki farkı anlamak önemli: Şikayet, spesifik bir davranışı ele alır ve çözüm odaklıdır, eleştiri ise doğrudan kişinin karakterine yöneliktir.
Panzehir: Nazik ve Yapıcı Şikayet Eleştiri yerine "Ben dili" kullanarak duygularınızı ifade edin. Mesela, "Bugün çok yoruldum ve biraz yardıma ihtiyacım vardı, bana destek olmanı isterdim." gibi bir cümle, suçlama yerine ihtiyacınızı dile getirir. Böylece partneriniz, savunmaya geçmek yerine size destek olmaya daha istekli olacaktır.
2. Aşağılama (Contempt) – İlişkiyi İçten Çürüten Zehir
Aşağılama, eleştirinin turbo versiyonudur. Göz devirme, alay etme, küçümseme gibi hareketlerle partnerinizin kendisini kötü hissetmesine neden olur. Gottman’a göre aşağılama, boşanma ihtimalini en çok artıran faktördür.
Örneğin, "Senin gibi biriyle nasıl birlikteyim, bilmiyorum!" veya "Bu kadar basit bir şeyi bile mi yapamıyorsun?" gibi cümleler, ilişkiyi dinamitlemekle eşdeğerdir. Partneriniz kendini değersiz hissetmeye başladığında, ilişkiniz yavaş yavaş soğumaya başlar.
Panzehir: Takdir ve Şükran İfade Etmek İlişkide takdir kültürü oluşturmak, aşağılama davranışını önlemenin en iyi yoludur. Partnerinizin yaptığı güzel şeyleri fark edin ve dile getirin. Küçük şeyler bile büyük fark yaratır: "Senin sabrına hayranım" ya da "Bugün bana çok destek oldun, teşekkür ederim." demek, ilişkinin havasını tamamen değiştirir.
3. Savunmacılık (Defensiveness) – Sürekli Kendini Aklamaya Çalışmak
Biri sizi suçladığında ilk refleksiniz ne oluyor? "Ama ben bilerek yapmadım!" veya "Asıl senin hatan!" diye karşılık vermek mi? İşte bu, savunmacılığın en büyük göstergesi.
Savunmacılık, çatışmaları çözümsüz bırakır.
Çünkü burada amaç, sorunu çözmek değil, kendimizi aklamaktır. Partneriniz "Beni hiç dinlemiyorsun." dediğinde "Hayır, dinliyorum!" demek yerine gerçekten dinleyip anlamaya çalışmak daha faydalı olacaktır.
Panzehir: Sorumluluk Almak ve Empati Kurmak Savunmacılık yerine, sorumluluk almayı deneyin. "Evet, seni yeterince dinlememiş olabilirim, bir daha daha dikkat edeceğim." demek, hem gerginliği azaltır hem de ilişkinizi güçlendirir. Karşınızdakinin duygularını küçümsemek yerine anlamaya çalıştığınızda, iletişiminiz çok daha sağlıklı olur.
4. Duvar Örme (Stonewalling) – Susarak Kaçmak
Tartışma sırasında gözlerini kaçırmak, telefonu kurcalamak, "Şimdi bunu konuşmak istemiyorum." diyerek konuyu kapatmak... İşte bunlar, duvar örmenin en belirgin işaretleridir. Partneriniz size ulaşamadığını hissettiğinde, ilişki içinde yalnız kalmış gibi hisseder.
Bu durum genellikle tartışmaların çok fazla yıprattığı, kişinin duygusal olarak bunaldığı anlarda ortaya çıkar. Ancak sürekli tekrarlandığında, çiftler arasında duygusal mesafeye yol açar ve ilişki giderek soğur.
Panzehir: Zaman Tanımak Ama Geri Dönmek Bazen gerçekten sakinleşmeye ihtiyaç duyabilirsiniz. Bunun için "Şu an biraz bunaldım, birkaç dakika nefes alıp sakinleşmek istiyorum. Sonra tekrar konuşabilir miyiz?" gibi bir ifade kullanabilirsiniz. Bu, hem partnerinizin kendini terk edilmiş hissetmesini engeller hem de sizin tartışmaya daha sağlıklı bir zihinle geri dönmenizi sağlar.
Sonuç: İlişkinize Sahip Çıkın!
Mahşerin Dört Atlısı her ilişkide zaman zaman boy gösterebilir. Ancak onları tanıyıp bilinçli bir şekilde önlem almak, ilişkinizin sağlıklı kalmasını sağlar. Küçük değişikliklerle büyük farklar yaratabilirsiniz: Nazik olun, takdir edin, sorumluluk alın ve iletişimi açık tutun! Sonuçta, ilişkiler bir savaş alanı değil; anlayış ve sevgiyle büyüyen bir bahçedir. Onu güzelce sulamaya ne dersiniz? 😊
-Klinik Psikolog Kübra Kızılırmak
Kaynaklar:
Gottman, J. M., & Silver, N. (1999). The Seven Principles for Making Marriage Work. Harmony Books.
Gottman, J. M. (2011). The Science of Trust: Emotional Attunement for Couples. W.W. Norton & Company.